Single

Sốc phản vệ vì trời lạnh?

Posted by Đinh Thị Huyền Trang on 08-07-2025

On Trend

Có thể bạn chưa từng nghe tới, nhưng mày đay do lạnh là một hiện tượng y học đã được xác nhận – một phản ứng miễn dịch hiếm gặp nhưng có thể nghiêm trọng khi cơ thể tiếp xúc với nhiệt độ thấp.

Thay vì chỉ gây khó chịu đơn thuần, tình trạng này tiềm ẩn nhiều nguy cơ nếu không được chẩn đoán và xử lý kịp thời.

Mày đay do lạnh thuộc nhóm mày đay thể lý – một loại phản ứng dị ứng mãn tính xảy ra do các yếu tố kích thích vật lý như lạnh, áp lực, ánh sáng… Triệu chứng điển hình là nổi mẩn đỏ, sưng phù và ngứa rát tại vùng da tiếp xúc với không khí lạnh, nước lạnh hoặc bề mặt lạnh. Nghiên cứu gần đây cho thấy histamine – chất trung gian trong phản ứng dị ứng – được giải phóng từ tế bào mast, nhưng cơ chế kích hoạt chính xác vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn.

Nguyên nhân nào gây nên tình trạng quá mẫn với lạnh? Di truyền và yếu tố mắc phải

Phần lớn các ca mày đay do lạnh là không rõ nguyên nhân (idiopathic), song có một số dạng mang yếu tố di truyền, chẳng hạn như hội chứng viêm tự miễn do lạnh trong gia đình (FCAS). Ở nhóm này, đột biến gen NLRP3 được cho là nguyên nhân dẫn đến rối loạn điều hòa miễn dịch khi tiếp xúc với nhiệt độ thấp.

Trong khi đó, các trường hợp mắc phải thường xuất hiện ở tuổi thanh thiếu niên hoặc người trưởng thành trẻ tuổi, không liên quan đến tiền sử gia đình. Theo bác sĩ Maya Jerath – chuyên gia miễn dịch – các ca mắc mới có thể liên quan đến tình trạng rối loạn miễn dịch hậu nhiễm virus, khiến hệ thống miễn dịch phản ứng quá mức với cái lạnh.

Chẩn đoán như thế nào? Không chỉ là thử trên da

Chẩn đoán không chỉ dựa vào lời kể của bệnh nhân. Một phương pháp phổ biến là thử nghiệm đá lạnh – áp một viên đá lên cẳng tay trong vài phút để xem phản ứng da. Nếu xuất hiện mẩn ngứa tại chỗ, khả năng mắc bệnh là cao. Tuy nhiên, các trường hợp có biểu hiện toàn thân có thể không phản ứng với thử nghiệm cục bộ.

Xét nghiệm huyết thanh thường không cho thấy bất thường rõ rệt, và hiện chưa có chỉ dấu sinh học đặc hiệu cho bệnh này. Vì vậy, khai thác kỹ tiền sử bệnh – bao gồm thời điểm khởi phát, mức độ nặng và tần suất – là yếu tố then chốt trong chẩn đoán chính xác.

Khi nào tình trạng trở nên nguy hiểm? Nguy cơ sốc phản vệ

Đối với phần lớn người bệnh, triệu chứng thường nhẹ và thoáng qua. Tuy nhiên, nếu tiếp xúc với diện rộng như khi bơi trong nước lạnh, phản ứng toàn thân có thể xảy ra, dẫn đến sốc phản vệ – một tình huống cấp cứu với các biểu hiện như tụt huyết áp, khó thở và thậm chí ngừng tim.

Bác sĩ Jonathan Spergel cho biết, có đến 30% bệnh nhân mày đay do lạnh có biểu hiện toàn thân, đòi hỏi đánh giá nguy cơ nghiêm túc, đặc biệt ở đối tượng trẻ tuổi.

Hướng điều trị: Từ thuốc kháng histamine đến liệu pháp sinh học

Phác đồ điều trị thường bắt đầu bằng thuốc kháng histamine thế hệ hai – loại ít gây buồn ngủ nhưng hiệu quả trong việc ức chế phản ứng dị ứng. Với các ca nặng hoặc kéo dài, thuốc sinh học như omalizumab – kháng thể đơn dòng chống IgE – đang được sử dụng ngoài chỉ định với kết quả tích cực.

Ngoài điều trị y tế, việc giáo dục người bệnh tránh tiếp xúc lạnh là rất quan trọng: giữ ấm nhà cửa, tránh đồ uống lạnh, mặc đồ cách nhiệt khi ra ngoài trời lạnh… đều là các biện pháp phòng ngừa hữu ích.

Tiên lượng lâu dài: Có thể khỏi không?

Tin tốt là khoảng 50% bệnh nhân có thể tự hết triệu chứng sau 5–6 năm. Tuy nhiên, việc theo dõi lâu dài là cần thiết vì nguy cơ tái phát không thể lường trước. Bác sĩ da liễu Caroline Halverstam nhấn mạnh, mỗi bệnh nhân cần được xây dựng kế hoạch chăm sóc cá nhân hóa, đặc biệt nếu có nguy cơ phản ứng toàn thân thì phải luôn mang theo thuốc cấp cứu.

Mặc dù thường bị xem nhẹ, nhưng dị ứng do lạnh không chỉ đơn thuần là vấn đề ngoài da – đây là một tình trạng bệnh lý có thể đe dọa tính mạng nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng cách. Các bác sĩ cần nâng cao nhận thức và tiếp cận toàn diện để đảm bảo an toàn cho người bệnh.