Single

Cây mẹ kỳ diệu trong rừng

Posted by Trần Minh Vương on 07-07-2025

Funny Facts

Trong lòng những cánh rừng rậm rạp, đang diễn ra một sự chăm sóc âm thầm mà kỳ diệu ngay dưới chân chúng ta — giữa các loài cây.

Các nhà khoa học đã phát hiện một điều hết sức thú vị: một số cây cổ thụ to lớn đóng vai trò như những "người mẹ", âm thầm nuôi dưỡng và bảo vệ các cây non thông qua một mạng lưới ngầm dưới lòng đất.

Những cây này thường được gọi là “cây mẹ” hay “cây dưỡng”. Nghe có vẻ huyền bí, nhưng điều này hoàn toàn dựa trên bằng chứng khoa học vững chắc. Hãy cùng khám phá điều gì khiến những loài cây này trở nên đặc biệt và hành trình phát hiện ra chúng bắt đầu như thế nào.

“Cây mẹ” thật sự là gì?

“Cây mẹ” thường là những cây lớn tuổi và có kích thước đồ sộ nhất trong khu rừng. Với hệ rễ lan rộng và khả năng tiếp cận các nguồn tài nguyên sâu trong lòng đất, chúng có những lợi thế mà cây non không có được. Nhưng điểm đặc biệt khiến chúng trở nên khác biệt chính là khả năng chia sẻ chất dinh dưỡng, nước và tín hiệu hóa học với những cây xung quanh — đặc biệt là cây con. Dù không thể nhìn thấy bằng mắt thường, dưới lòng đất tồn tại một mạng lưới nấm vô hình liên kết các cây lại với nhau như mạng internet tự nhiên. Mạng lưới này được gọi là mạng nấm rễ cộng sinh (mycorrhiza).

Chúng “nuôi” cây khác như thế nào?

Rễ của cây mẹ kết nối với các sợi nấm siêu nhỏ, hình thành một mối quan hệ cộng sinh: nấm giúp cây hấp thụ dưỡng chất, đổi lại cây cung cấp đường nuôi nấm. Những sợi nấm này có thể vươn xa hàng mét dưới lòng đất và kết nối với hệ rễ của các cây non xung quanh. Thông qua mạng lưới đó, cây mẹ có thể truyền carbon, nitơ và nước cho những cây yếu hơn hoặc non hơn — đặc biệt là trong thời kỳ hạn hán hoặc khi ánh sáng khan hiếm.

Làm sao người ta phát hiện ra cây mẹ?

Trước đây, ý tưởng rằng thực vật có thể “giao tiếp” từng bị xem là viển vông — nhưng điều đó đã thay đổi nhờ công trình của nhà sinh thái học rừng Suzanne Simard. Vào những năm 1990, bà đã thực hiện loạt thí nghiệm sử dụng đồng vị carbon để theo dõi sự di chuyển của dưỡng chất giữa các cây. Nghiên cứu của bà chứng minh rằng cây cối không sống đơn độc — chúng kết nối và thậm chí hợp tác với nhau. Đặc biệt, những cây già không chỉ chia sẻ dưỡng chất mà còn có khả năng nhận biết chính con non của mình, từ đó ưu tiên cung cấp tài nguyên nhiều hơn cho chúng so với các cây không cùng huyết thống.

Điều này có ý nghĩa gì với rừng?

Cây mẹ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức sống cho cả hệ sinh thái rừng. Chúng giúp cây non sống sót trong điều kiện khắc nghiệt như thiếu sáng hoặc đất nghèo dinh dưỡng. Thậm chí, cây mẹ còn có thể phát đi tín hiệu cảnh báo — nếu một cây bị sâu bệnh tấn công, nó sẽ truyền tín hiệu hóa học qua mạng nấm ngầm để báo động cho các cây xung quanh. Sự “đùm bọc” này giúp rừng phát triển theo hướng cộng sinh thay vì cạnh tranh đơn lẻ.

Phải chăng rừng nào cũng có cây mẹ?

Cây mẹ phổ biến hơn ở những khu rừng nguyên sinh lâu đời, nơi các cây lớn đã có hàng chục năm để xây dựng hệ kết nối. Trong khi đó, những khu rừng non hoặc bị khai thác mạnh thì mạng lưới này gần như không còn. Vì vậy, việc chặt trắng rừng không chỉ phá hủy cây xanh mà còn phá vỡ toàn bộ hệ thống liên lạc ngầm quý giá giữa các cây. Không có cây mẹ, thế hệ thực vật kế tiếp thiếu đi sự hướng dẫn và hỗ trợ thiết yếu để tồn tại và phát triển.

Khám phá này có thể thay đổi cách con người quản lý rừng?

Câu trả lời là có! Ngày càng nhiều chuyên gia lâm nghiệp bắt đầu xem xét lại cách trồng và khai thác rừng. Thay vì chặt sạch, một số nơi giờ đây giữ lại những cây mẹ chủ chốt. Những cây này đóng vai trò như “cột sống” của rừng, giúp quá trình phục hồi và tái sinh rừng diễn ra nhanh chóng và bền vững hơn. Đây là minh chứng mạnh mẽ rằng thiên nhiên luôn vận hành hiệu quả nhất khi có sự kết nối, không phải sự tách biệt.

Có nhiều điều hơn bạn tưởng về một khu rừng

Lần tới khi bạn đi dạo dưới tán rừng, hãy thử nhìn rừng bằng ánh mắt khác. Đó không chỉ là tập hợp của những thân cây mọc sát nhau — mà là một cộng đồng sống động biết “trò chuyện”, nơi những cây cổ thụ nâng đỡ và chăm sóc thế hệ kế tiếp để bảo tồn sự sống cho cả hệ sinh thái. Cây mẹ không thể di chuyển hay cất lời, nhưng chính chúng đang âm thầm giữ gìn sự sống cho cả cánh rừng.

Bạn đã bao giờ gặp một “cây mẹ” chưa?

Có lẽ bạn từng đứng dưới một gốc cây khổng lồ, cảm thấy nó thật trầm mặc, uy nghi và đầy sức sống. Nhưng biết đâu, nó không chỉ “to lớn” — mà còn đang lặng lẽ nuôi dưỡng những mầm xanh xung quanh? Hãy chia sẻ nếu bạn từng bước vào rừng già hay nghe nói về “ngôn ngữ” của cây cối. Hiểu thêm để bảo vệ tốt hơn – bởi những người chăm sóc thầm lặng của rừng đang cần chúng ta lên tiếng.