Single

Du hành thời gian có thật?

Posted by Trần Minh Vương on 07-07-2025

Funny Facts

Tất cả chúng ta đều mê mẩn ý tưởng được du hành xuyên thời gian — quay ngược về quá khứ hoặc thoáng nhìn tương lai. Đây là chủ đề phổ biến trong phim ảnh và tiểu thuyết, nhưng liệu điều đó có thật sự khả thi?

Vật lý học hiện đại mang đến những câu trả lời đầy bất ngờ. Dù du hành thời gian vẫn còn nằm trong phạm vi lý thuyết, khoa học ngày nay đã và đang khám phá các kịch bản khả dĩ, thách thức nhận thức truyền thống của chúng ta về thời gian và không gian.

Thuyết tương đối của Einstein và sự linh hoạt của thời gian

Thuyết tương đối của Albert Einstein đã thay đổi hoàn toàn cách chúng ta hiểu về thời gian. Ông chứng minh rằng thời gian không cố định, mà phụ thuộc vào vận tốc chuyển động và lực hấp dẫn. Ví dụ, khi bạn di chuyển càng nhanh, thời gian đối với bạn sẽ trôi chậm hơn so với người đứng yên. Hiện tượng này, gọi là giãn nở thời gian (time dilation), đã được chứng minh bằng các đồng hồ nguyên tử đặt trên máy bay và vệ tinh. Nói cách khác, nếu một người di chuyển gần với tốc độ ánh sáng, họ sẽ trải nghiệm thời gian chậm hơn, tức là đã “du hành” về phía tương lai so với những người ở Trái Đất.

Lỗ sâu vũ trụ: Lối tắt xuyên không-thời gian

Một trong những giả thuyết hấp dẫn nhất là về lỗ sâu vũ trụ (wormhole) — những đường hầm giả định nối hai điểm khác nhau trong không gian và thời gian. Hãy tưởng tượng có một lối tắt xuyên qua vũ trụ, nối liền hai thời điểm khác nhau. Nếu những lỗ sâu này thực sự tồn tại và có thể được ổn định hóa, chúng có thể cho phép con người đi về quá khứ hoặc đến tương lai. Một số nhà khoa học cho rằng nếu di chuyển một đầu của lỗ sâu gần với tốc độ ánh sáng, hoặc đặt nó gần một vật thể có khối lượng khổng lồ như hố đen, sẽ tạo ra sự chênh lệch thời gian giữa hai đầu — từ đó mở ra khả năng du hành thời gian. Tuy nhiên, đây vẫn là giả thuyết và vấp phải nhiều rào cản kỹ thuật cực lớn.

Đường cong thời gian khép kín và những nghịch lý

Thuyết tương đối rộng của Einstein cũng cho phép những giải pháp gọi là đường cong thời gian khép kín (Closed Time-Like Curves - CTCs), trong đó quỹ đạo chuyển động của một vật thể có thể quay ngược về thời điểm trước đó trong chính quá khứ của nó. Về lý thuyết, điều này đồng nghĩa với việc một người có thể quay lại một khoảnh khắc trong quá khứ của mình. Tuy nhiên, điều này cũng làm nảy sinh những nghịch lý kinh điển — như “nghịch lý ông nội”, nơi một người có thể vô tình thay đổi quá khứ đến mức ngăn cản sự tồn tại của chính mình. Để giải quyết vấn đề này, một số nhà vật lý đã đề xuất nguyên lý tự nhất quán Novikov, cho rằng bất kỳ hành động nào của người du hành thời gian đều đã nằm trong dòng lịch sử và không thể tạo ra mâu thuẫn. Điều này mở ra những khái niệm sâu sắc về nhân quả và định mệnh.

Dây vũ trụ và các lý thuyết khác

Một số lý thuyết khác nhắc đến các thực thể vũ trụ kỳ lạ như dây vũ trụ (cosmic strings) — những “vết nứt” siêu mảnh nhưng có khối lượng cực lớn trong kết cấu không-thời gian, có khả năng bẻ cong thời gian đủ mạnh để tạo ra du hành về quá khứ. Tương tự, những hố đen quay hoặc các hình trụ vật chất siêu đậm đặc cũng có thể tạo điều kiện hình thành các vòng lặp thời gian. Dù về mặt toán học những giả thuyết này rất thú vị, nhưng đến nay vẫn chưa có bằng chứng thực tế nào chứng minh sự tồn tại của chúng, và phần lớn đòi hỏi điều kiện vật lý vượt xa khả năng hiện tại của vũ trụ.

Thách thức và vai trò của vật lý lượng tử

Cơ học lượng tử lại làm vấn đề du hành thời gian thêm phần phức tạp. Một số nhà nghiên cứu cho rằng các hiệu ứng lượng tử có thể ngăn chặn các nghịch lý, hoặc thậm chí ngăn không cho du hành ngược thời gian xảy ra. Stephen Hawking từng đưa ra giả thuyết “nguyên lý bảo vệ dòng thời gian (chronology protection conjecture)”, cho rằng tự nhiên có cơ chế ngăn chặn du hành thời gian để tránh các mâu thuẫn logic. Hiện nay, chúng ta vẫn chưa có một lý thuyết hoàn chỉnh kết hợp giữa cơ học lượng tử và thuyết tương đối — điều cần thiết để thực sự hiểu rõ toàn bộ tiềm năng của du hành thời gian.

Bạn nghĩ gì về du hành thời gian?

Chúng ta vừa lướt qua những khái niệm kỳ thú của vật lý về du hành thời gian — từ thuyết tương đối, lỗ sâu vũ trụ, đến các nghịch lý và dây vũ trụ. Vậy bạn hình dung du hành thời gian sẽ diễn ra thế nào? Nếu có thể, bạn muốn quay về quá khứ hay tiến vào tương lai? Hãy chia sẻ suy nghĩ hoặc thắc mắc của bạn cùng chúng tôi! Biết đâu chính trí tưởng tượng hôm nay sẽ dẫn đường cho những đột phá khoa học ngày mai.